Spis treści:
- Czym jest endometrioza
- Klasyfikacja endometriozy
- Jakie objawy daje endometrioza
- Endometrioza, a inne choroby
- Czy endometrioza jest wyleczalna
- Endometrioza, mikrobiota i SIBO
- Jak endometrioza wpływa na płodność
- Żywienie w endometriozie
- Zalecenia w endometriozie
- Suplementacja i probiotyki w endometriozie
Na początek zacznijmy od kilku podstaw, abyś wiedziała czym właściwie jest endometrioza i jakie daje objawy, a potem przejdziemy do konkretów związanych z moimi kochanymi jelitami oraz mikrobiotą ❤. Nie zabraknie oczywiście czegoś, co większość z Was mocno interesuje, czyli wsparcia suplementacyjnego!
Czym jest endometrioza
Endometrioza to przewlekła choroba ginekologiczna, w której tkanka podobna do błony śluzowej macicy, zwanej endometrium, rozwija się poza jamą macicy. Oprócz jajników, jajowodów, powierzchni macicy, pęcherza moczowego i jelit endometrioza może również występować w innych narządach, takich jak wyrostek robaczkowy, pochwa czy szyjka macicy. Endometrium może występować nawet w mózgu i płucach.
Podobnie jak błona śluzowa macicy, tkanka endometriozy podlega cyklicznym zmianom hormonalnym w trakcie menstruacji. W normalnym cyklu menstruacyjnym endometrium rośnie pod wpływem hormonów, a następnie jest odrzucane i krwawi podczas miesiączki. Jednak w przypadku endometriozy, tkanka endometrium poza macicą również podlega tym samym zmianom. To oznacza, że wraz z nadejściem menstruacji komórki endometrium poza macicą również zaczynają krwawić.
Ten proces powoduje stany zapalne wokół tkanek endometriozy, co z kolei prowadzi do powstawania blizn, zrostów oraz tworzenia się tzw. ognisk endometriozy. Istnieje również zjawisko zwane „miesiączką wsteczną”, które odnosi się do cofania się resztek menstruacyjnych, zawierających żywe komórki endometrium, przez jajowody do jamy miednicy.
Klasyfikacja endometriozy
Aby dokładniej ocenić nasilenie endometriozy, stosuje się czterostopniową skalę według wytycznych Amerykańskiego Towarzystwa Medycyny Rozrodu (ASRM):
Stopień I: Najłagodniejsza postać, w której występują drobne ogniska endometriozy na różnych obszarach, takich jak macica, jajniki, jajowody i otrzewna. Mogą również pojawiać się drobne zrosty.
Stopień II: Endometrioza o umiarkowanym nasileniu, charakteryzująca się większymi ogniskami endometriozy. Mogą pojawić się torbiele endometrialne na jajnikach, a zmiany mogą być zlokalizowane za macicą.
Stopień III: Endometrioza o większym nasileniu objawów, w której obecne są rozległe zrosty. Proces chorobowy obejmuje również więzadła krzyżowo-maciczne.
Stopień IV: Najcięższy i najbardziej zaawansowany etap choroby, charakteryzujący się obecnością licznych zrostów. Może dochodzić do deformacji okolicznych narządów, a ogniska endometriozy mogą występować także w innych narządach, takich jak wyrostek robaczkowy, pęcherz moczowy, jelita, pochwa czy szyjka macicy.
Jakie objawy daje endometrioza
Objawy żołądkowo-jelitowe dotykają nawet 90% pacjentek z endometriozą.
W zależności od stopnia nasilenia endometriozy, objawy i konsekwencje choroby mogą się różnić, tak samo jak ich częstotliwość, u niektórych kobiet ból pojawia się dopiero na kilka dni przed miesiączką, natomiast niektóre kobiety mają ten ból nieprzerwanie. Ważne jest skonsultowanie się z lekarzem specjalistą, który będzie w stanie dokładnie ocenić i zdiagnozować endometriozę oraz zaplanować odpowiednie leczenie.
U niektórych Kobiet objawy zaczynają się pojawiać dopiero w III i IV stadium choroby, dlatego tak ważne są regularne wizyty w gabinecie ginekologicznym, dzięki którym będziemy mieli szanse wyłapać chorobę na jej początkowym etapie.
Najczęstsze objawy endometriozy:
- przewlekły ból miednicy (cykliczny i niecykliczny)
- biegunki/zaparcia, nudności
- wzdęcia
- ból w jamie brzusznej
- ból w okolicy krzyżowej
- bolesne miesiączki
- ból podczas stosunku
- ból podczas wypróżniania i oddawania moczu
- intensywne krwawienie w czasie miesiączki
- zespół napięcia przedmiesiączkowego
- przewlekłe zmęczenie
- krwawienie między menstruacjami
- brak owulacji
- problemy z zajściem w ciążę
- stan podgorączkowy
Rzadsze objawy:
- Ból wierzchołka barku (ból pod łopatką)
- odma opłucnowa
- cykliczne występowanie kaszlu, krwioplucie, ból w klatce piersiowej
- krew w moczu lub krwawienie z przewodu pokarmowego
Endometrioza, a inne choroby
U pacjentek z endometriozą zwiększa się występowanie chorób autoimmunizacyjnych takich jak: hashimoto, reumatoidalne zapalenie stawów, łuszczycowe zapalenie stawów, fibromialgia. Zwiększa się także ryzyko wystąpienia IBS, migren czy SIBO. W przypadku współistniejącego IBS czy SIBO/IMO pojawia się znaczący problem podczas diagnostyki, ponieważ objawy w dużym stopniu się pokrywają. Co ciekawe nie do końca jeszcze wiadomo, co było pierwsze czy IBS czy endometrioza, ale wiadomo, że wpływają one na siebie nawzajem. U pacjentek z IBS zaobserwowano zwiększoną ilość prostaglandyn w płynie menstruacyjnym, co predysponuje do zachorowania na endometriozę.
Czy endometrioza jest wyleczalna?
Obecnie nie istnieje znany sposób zapobiegania endometriozie. Jednak większa świadomość tej choroby oraz wczesna diagnoza i leczenie mogą spowolnić lub zatrzymać jej naturalny postęp, zmniejszając tym samym długoterminowe obciążenie bolesnymi objawami. Niestety, nie ma lekarstwa, które w pełni wyleczyłoby endometriozę.
W terapii endometriozy stosuje się zarówno leczenie farmakologiczne, jak i chirurgiczne.
Leczenie farmakologiczne polega na stosowaniu leków, których celem jest hamowanie wzrostu tkanki endometrium. Zazwyczaj są to leki z grupy gestagenów. Dodatkowo, w celu zmniejszenia dolegliwości bólowych często zaleca się leczenie hormonalne, które obejmuje stosowanie tabletek antykoncepcyjnych. Leki te mogą złagodzić objawy endometriozy i często przywracają płodność u kobiet.
W leczeniu chirurgicznym endometriozy istotne jest usunięcie ognisk tkanki endometrium. Wykorzystuje się do tego metody laparoskopowe, które są bezpieczne i wiążą się z krótszym czasem rekonwalescencji. Dzięki nim można dokładnie zbadać jamę brzuszną i usunąć podejrzane zmiany. Niestety, terapia chirurgiczna nie zawsze przynosi oczekiwane rezultaty. W przypadkach zaawansowanych, konieczne może być usunięcie macicy i jajników, co powoduje przedwczesną menopauzę.
Endometrioza, mikrobiota i SIBO: Powiązanie między nadmiernym wzrostem bakterii jelitowych, a chorobą ginekologiczną.
Mikrobiota jelitowa jest kluczowym regulatorem w wielu stanach zapalnych i proliferacyjnych, odgrywa kluczową rolę w regulacji estrogenu. Pewnie zastanawiasz się jakim cudem? Odpowiada za to estrobolom, spokojnie już tłumaczę, co to jest 😉.
Estrobolom to kompozycja drobnoustrojów jelitowych, które metabolizują i modulują estrogen w organizmie. Drobnoustroje te wytwarzają enzym beta-glukuronidazę, który może rozłączyć estrogen i zawrócić go do jego aktywnych form, wiążąc się z receptorami estrogenu i wpływając na procesy związane z estrogenem. Obserwuje się, że część kobiet z endometriozą ma wyższy poziom produkcji beta-glukuronidazy, powoduje to podwyższony poziom estrogenu, co nasuwa wnioski, że może to przyczyniać się do wystąpienia endometriozy.
Dysbioza jelitowa odgrywa zasadniczą rolę w tej sytuacji, ponieważ wzrost patogennych bakterii jelitowych powoduje podwyższoną produkcję tego enzymu.
DYSBIOZA
W mikroflorze szyjki macicy kobiet z endometriozą obserwuje się zwiększoną liczebność potencjalnie patogennych gatunków, w tym Gardnerella , Streptococcus , Escherichia , Shigella i Ureaplasma, a także zmniejszoną różnorodność bakterii.
Dysbioza jelitowa upośledza funkcję układu odpornościowego i bariery jelitowej, powodując zwiększoną przepuszczalność i wyciek metabolitów drobnoustrojów, które wywołują zmiany zapalne, co nasila i predysponuje do rozwoju endometriozy, a upośledzony układ odpornościowy dodatkowo wydłuża i nasila czas trwania stanu zapalnego, ale na tym jeszcze nie koniec.
Dysbioza jelitowa może również przyczyniać się do zmian w metabolizmie neuroprzekaźników i innych substancji, zwiększając poziom m.in. serotoniny, glutaminianu, krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (SCFA) i kwasu gamma-aminomasłowego. Te metabolity przemieszczają się do mózgu i stymulują receptory nerwowe, w tym neurony GnRH, ostatecznie zwiększając wydzielanie estrogenu przez jajniki, z tego właśnie względu jedną z metod leczenia endometriozy jest podawanie agonistów GnRH czyli substancji, która wychwytuje te metabolity i blokuje zwiększone wytwarzanie estrogenu.
SZCZEP LACTOBACILLUS
Niedobór bakterii z rodzaju Lactobacillus i nadmierny wzrost patogennych bakterii w mikroflorze układu rozrodczego jest charakterystyczny dla bakteryjnego zapalenia pochwy (BV). Bakteryjne zapalenie pochwy zwiększa lokalny poziom cytokin prozapalnych i uszkadza barierę nabłonkową i śluzówkową. Bakterie związane z BV, takie jak Gardnerella , Prevotella i Bacteroides przyczyniają się do zwiększonego ryzyka wystąpienia cięższych chorób ginekologicznych, w tym endometriozy, PID, zapalenia błony śluzowej macicy i niepłodności.
A więc podsumowując ten wątek, mikrobiota wpływa na poziom estrogenów i dwukierunkową zależność w chorobach estrogenozależnych, mikrobiota może być zaangażowana w rozwój i objawy endometriozy, ale proces leczenia endometriozy również może wpływać na skład mikrobioty jelitowej.
Jak endometrioza wpływa na płodność
Zajście w ciąże przy współistniejącej endometriozie jest utrudnione, ale nie jest niemożliwe, wszystko zależy od tego jakie mamy stadium choroby, w jakim stanie są nasze jajniki i jakie jest prowadzone leczenie. Niestety w przypadku stadium III-IV szanse na naturalne poczęcie są dużo mniejsze, ponieważ średnio zaawansowana i zaawansowana endometrioza może prowadzić do niepłodności.
Z czego wynika problem zajścia w ciąże?
- W przypadku braku miesiączki nie jest możliwe, aby doszło do owulacji
- Nadmiar estrogenów skutkuje brakiem wystąpienia owulacji
- Jajeczka u kobiet z endometriozą są słabej jakości
- Substancje produkowane przez ogniska endometriozy uniemożliwiają transport komórki w jajowodzie
- Zrosty i stany zapalne w jamie brzusznej utrudniają zagnieżdżenie i rozwój zarodka
- Zabiegi chirurgiczne mogą uszkodzić jajniki
- Występuje mniejsza rezerwa jajnikowa w jajniku dotkniętym endometriozą
Warto zwrócić uwagę na leczenie agonistami GnRh w przypadku chęci poczęcia za pomocą metody in vitro, badania pokazują, że leczenie tą substancją przez okres 3-6 miesięcy przed zabiegiem zwiększa czterokrotnie szanse na pojawienie się ciąży.
Żywienie w endometriozie: Jak dieta może wpływać na objawy i samopoczucie
Jak powinna wyglądać dieta w endometriozie?
Dieta powinna być przede wszystkim przeciwzapalna, z niskim indeksem glikemicznym, mało przetworzona, z dużą ilością warzyw, owoców, strączków i produktów pełnoziarnistych. Szczególnie unikaj przetworzonej żywności, cukru, alkoholu, a także dużej ilości nabiału, czerwonego mięsa i kofeiny.
Mięso – najlepiej sprawdza się dieta ze znaczącym ograniczeniem mięsa, a szczególnie mięsa czerwonego. Kobiety, które jadły jedną porcje mięsa w ciągu dnia miały dwukrotnie większe ryzyko wystąpienia endometriozy.
Błonnik – powinnyśmy dostarczać minimum 25g błonnika dziennie, ponieważ błonnik zmniejsza pulę dostępnych estrogenów, co w konsekwencji zmniejsza szanse wystąpienia objawów.
Tłuszcze – w przypadku endometriozy dieta wysokotłuszczowa będzie bardzo złym pomysłem. Tłuszcze powinny być ograniczone, ponieważ zwiększają stężenie estronu, estrów siarczanu i estradiolu w surowicy, co dodatkowo może zwiększać pulę estrogenów i nasilać objawy endometriozy. Dodatkowo kładziemy mocny nacisk na tłuszcze omega 3, kwas gamma-linolowy i kwas alfa-linolenowy. Eliminujemy tłuszcze trans, które to zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia endometriozy, a także ograniczamy produkty bogate w kwas arachidonowy, który w nadmiarze działa prozapalnie. Stosunek kwasów omega 3 do omega 6 powinien wynosić 1:2.
Zboża bezglutenowe – pojawia się coraz więcej doniesień naukowych, aby eliminować gluten u pacjentek z endometriozą. W badaniach z 2012 roku odnotowano redukcję objawów endometriozy i poprawę komfortu życia zarówno w sferze fizycznej jak i psychicznej u 157 z 207 pacjentek po zastosowaniu 12 miesięcznej diety bezglutenowej.
Warzywa i owoce – niech będą podstawą Twojej diety, szczególnie zwiększ udział warzyw i owoców bogatych w antyoksydanty, w witaminę E i C, beta karoten. Włącz warzywa bogate w Indolo-3-karbinol, który pomaga metabolizować estrogeny w wątrobie (znajdziesz go w brokułach, brukselce, kalarepie, kalafiorze, kapuście). Warto też włączyć jabłka, czerwone owoce, cebulę, czosnek, por, paprykę, które zawierają związki takie jak kwercytyna i bioflawonoidy, które wykazują działanie przeciwzapalne i są przeciwutleniaczem.
Soja – ogranicz produkty sojowe, ponieważ zawierają estrogeny, które mogą nasilać objawy endometriozy.
Zalecenia w endometriozie
Aktywność fizyczna – odgrywa bardzo ważną rolę w samopoczuciu i zdrowiu kobiet z endometriozą. Kobiety aktywne, które regularnie uprawiają wysiłek fizyczny są w mniejszym stopniu narażone na ryzyko tworzenia się zrostów i znacznie rzadziej skarżą się na dolegliwości bólowe. Warto wspomnieć, że brak aktywności fizycznej skutkuje brakiem obniżania estrogenów w pierwszej fazie cyklu.
Aktywność fizyczna dodatkowo poprawia wrażliwość na insulinę, dzięki czemu obniża stan zapalny. Insulinooporność często towarzyszy endometriozie i niestety zwiększa ilość prozapalnych cytokin.
Terapia wysceralna – pomaga złagodzić objawy bólowe u pacjentek z endometriozą między innymi dzięki polepszeniu ukrwienia, a także pomaga w zapobieganiu powstawania zrostów.
Unikaj alkoholu i nikotyny – nikotyna hamuje wyrzut hormonu luteinizującego (LH) i w konsekwencji zaburza owulację, ale także może stanowić przyczynę wystąpienia wcześniejszej menopauzy. Podobne skutki obserwuje się w sytuacji nadmiernego spożywania alkoholu, który w przypadku kobiet powoduje zaburzenia w obrębie cyklu miesiączkowego.
Toksyny i sztuczne substancje – wiem, że jest to w dzisiejszych czasach trudne, ale staraj się unikać pestycydów, herbicydów, detergentów, tworzyw sztucznych, bisfenolu, a szczególnie dioksyn i ksenobiotyków, które występują głównie w mięsie, rybach i produktach mlecznych. To wszystko wpływa na nasilenie się stanów zapalnych w organizmie, a w szczególności obserwuje się to w przypadku dioksyn, badacze zaobserwowali związek w zwiększonym występowaniu endometriozy u kobiet, które żyją w krajach w których obserwuje się zwiększone użycie dioksyn.
Suplementacja i probiotyki w endometriozie
Jak zawsze do suplementacji musimy podejść indywidualnie, bo każdy z nas jest inny i co innego jest mu potrzebne. Poniżej przedstawię Ci kilka związków, które wykazują pozytywne działanie w endometriozie. Pamiętaj, aby nie rzucać się od razu na wszystkie te substancje, bo co za dużo to nie zdrowo. Na pewno podstawą, którą należy włączyć są kwasy tłuszczowe omega 3 i witamina D.
Omega-3 to podstawa, suplementacja kwasami omega 3 wpływa na wyciszenie stanu zapalnego w endometriozie, a także na zmniejszenie dolegliwości bólowych. Zalecane są dawki około 2000mg dziennie.
Witamina D – Witamina D reguluje procesy zapalne i działa hamująco na rozwój endometriozy. Dawka zależy od stężenia witaminy D, który mamy. Dążymy do minimum 50, a najlepiej 70.
Witamina C i E – jako silne przeciwutleniacze zmniejszają stan zapalny, witamina C hamuje wzrost torbieli endometrialnych, a witamina E zmniejsza ból endometrialny. U kobiet z endometriozą obserwuje się zmniejszone stężenie witaminy E, dlatego suplementacja jest tu jak najbardziej wskazana. Dawki witaminy E 400-800IU, witaminy C 4x1000mg dziennie.
Magnez – zmniejsza dolegliwości bólowe związane z endometriozą.
Witamina B1 (tiamina) – W badaniach klinicznych przyjmowanie już 100 mg na dobę zmniejsza objawy endometriozy.
Wsparcie wątroby – jest kluczowe dla polepszenia procesu detoksykacji estrogenów. Warto włączyć tutaj np. hepaset, detoxme czy Liver Regeneration Complex. Można także użyć Indolo-3-karbinol, który jest związkiem niezwykle pomocnym w metabolizowaniu estrogenów w wątrobie. Dawki Indolo-3-karbinol 200 mg na dzień.
NAC – zmniejsza torbiele endometrialne, reguluje aktywacje i proliferację komórek endometrium, zmniejsza produkcję nadtlenku wodoru i redukuje stres oksydacyjny. NAC można podawać w dawkach 1800 mg na dzień, najlepiej w 3 dawkach po 600 mg przez 3 dni w tygodniu przez okres 3 miesięcy.
Zioła
Pycnogenol – ekstrakt z kory sosny nadmorskiej zmniejsza stres oksydacyjny, dzięki czemu przyczynia się do zahamowania rozrostu komórek endometrium. Dawki 50-150mg na dzień.
Kurkumina – silne działanie przeciwzapalne, w badaniach na zwierzętach zaobserwowano cofanie się zmian endometrialnych i zapobieganie ich nawrotom, a także zmniejszenie stężenia estradiolu. Dawki 1000 mg na dzień.
Nasiona kozieradki – zmniejszają nasilenie i objawy ogólnoustrojowe, dawki 600 mg /1-2 x dziennie przez okres 2- 3 miesięcy.
Korzeń kozłka lekarskiego – zmniejsza nasilenia objawów poprzez rozkurcz mięśniówki macicy. Dawki 500 mg/2 razy dziennie podczas bolesnych miesiączek.
Niepokalanek – pomaga osiągnąć równowagę hormonalną, zmniejszając przewagę estrogenową, poziom LH i prolaktyny. 1 kapsułka dziennie przez okres 3 miesięcy.
Serdecznik japoński – łagodzi boleści, rozluźnia i łagodzi skurcze macicy. Ma również działanie przeciwutleniające, zapobiega krwotokom. Dawki 20 kropli/ 1 raz dziennie rozpuszczone w wodzie
Probiotyki:
Probiotyki, czyli coś co uwielbiam . Suplementacja probiotykami może być bardzo pomocna w zapobieganiu wystąpienia dysbiozy jelitowej, która jak już wiecie wpływa na występowanie i nasilenie endometriozy, a także na zmniejszenie ryzyka wystąpienia dysbiozy, IBS czy SIBO u pacjentek z endometriozą. Probiotyki mogą łagodzić bóle związane z endometriozą, więc warto się pochylić nad włączeniem probiotyków do swojej suplementacji, a szczególnie probiotyków zawierających szczepy z gatunku Lactobacillus.
- preparat LactoFem® zawiera cztery różne szczepy Lactobacillus – Lactobacillus acidophilus, Lactobacillus plantarum, Lactobacillus fermentum i Lactobacillus gasseri. Probiotyk ten łagodzi ból związany z endometriozą u kobiet i zmniejsza zmiany endometrialne u myszy poprzez zwiększenie stężenia IL-12 i aktywności komórek Natural Killers. Znajdziesz te szczepy również w Sanprobi barrier i Sanprobi super formuła.
- Szczep Lactobacillus gasseri OLL2809 – skutecznie zmniejsza ból podczas miesiączki i bolesność miesiączek związanych z endometriozą, dzięki czemu poprawia komfort życia pacjentek.
__________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________
Źródła:
https://www.bmj.com/content/379/bmj-2022-070750.long
https://seekingguthealth.com/sibo-and-endometriosis-connection/
2021″Skomplikowane powiązania między mikrobiomem a endometriozą” I. Jiang , P. J. Yong , C. Allaire i M. A. Bedaiwy ”
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34073257/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31310070/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21153437/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27175969/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23334113/
2023 „Żywienie, diagnostyka i leczenie w SIBO” PZWL Hanna Szpunar-Radkowska
2023 wykład dr.n.med. Dominiki Gier „Endometrioza i celiakia, a niepłodność”